Strona glowna

Piątek, 29 marca 2024, Do końca roku 277 dni Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona

Strona glówna > Katalog Firm >

Kategorie: Gminy /

Gmina Józefów

ul. Kościuszki 38
23-460 Józefów
tel. (84) 687 81 33
fax (84) 687 81 33
Powiat: biłgorajski

Historia Józefowa

Tereny należące do dzisiejszej gminy Józefów wchodziły w skład starostwa niegrodowo zamechskiego. Od 1569 roku dzierżawione były przez Stanisława Zamojskiego, by od 1588 roku, w wyniku nadania sejmu stały się własnością jego syna, Jana Zamojskiego. Kolejny sejm w 1589 roku proklamował utworzenie Ordynacji Zamojskiej. W samym jej centrum, na gruntach wsi Majdan Nepryski, został założony Józefów. Miało to miejsce 3 grudnia 1725 roku w wyniku podpisania w Zamościu przez Tomasza Józefa Zamoyskiego, V ordynata, dokumentu lokacyjnego miasta Józefowa. Wydarzenie to kończyło wieloletnie zabiegi V ordynata o utworzenie miasta, które byłoby centrum handlowym, usługowym i administracyjnym w tej części Ordynacji Zamojskiej.

Lokowany na prawie magdeburskim Józefów spełnił te nadzieje i już w połowie XVIII wieku stanowił centrum klucza dóbr Ordynacji. Jeszcze przed założeniem Józefowa, bo 1723 roku Tomasz Józef Zamoyski doprowadził do utworzenia na tym terenie parafii rzymsko-katolickiej. Podstawą założenia urbanistycznego miasta był rynek w kształcie kwadratu o boku ok. 170 m otoczony drewnianymi domami charakteryzującymi się wysokimi poddaszami i wielkimi naczółkowymi dachami, pod którymi rozwijała się działalność handlowo-usługowa. W latach 1726-1728 na środku rynku wybudowano okazały drewniany ratusz z podcieniami, służącymi również celom handlowym.

Miasto wraz z prawami miejskimi otrzymało prawo organizacji czterech jarmarków i propinacji, czyli wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych. W mieście rozwijał się handel, rzemiosło, głównie sitarstwo, wydobycie i obróbka kamienia oraz wypalanie wapienia. W połowie XVIII wieku, 5 km od Józefowa nad rzeką Sopot powstał ordynacki zakład metalurgiczny - hamernia, który nastawiony był na wytwarzanie przedmiotów miedzianych głównie dla potrzeb przemysłu spożywczego. Wyrabiano tu rury miedziane, kotły, okucia dla browarów, gorzelni, młynów, wiatraków, a także blachę miedzianą, jako materiał dla innych zakładów metalurgicznych. Odbiorcą wyrobów była najczęściej właścicielka hamerni Ordynacja. Tutaj też dokonywano napraw urządzeń miedzianych. Hamernia funkcjonowała do 1862 r.

Oprócz hamerni, na tym samym brzegu rzeki Sopot ulokowana była druga manufaktura ordynacka papiernia, która w początkowej fazie swojego istnienia produkowała papier głównie dla potrzeb kancelaryjnych Ordynacji. Lata 1820-1841 to okres świetności papierni. Działo się to za sprawą drukarni ksiąg hebrajskich założonej w Józefowie w 1820 roku przez C. Waxa, wykorzystującej do produkcji papier wytwarzany w ww. papierni.
W latach trzydziestych jej produkcja roczna stanowiła 80% łącznej produkcji papieru w całym województwie lubelskim. Działalność papierni datowana jest do 1883 r., kiedy to pożar położył kres jej działalności. Pożary nie omijały również Józefowa. W 1815 roku spłonęło siedem domów, trzy lata później ratusz, a w 1850 roku synagoga. Z innych plag, które dosięgły Józefów w tym czasie warto wspomnieć o epidemii cholery, która w latach 1853-55 pochłonęła ponad 200 ofiar.

Podczas powstania styczniowego w okolicach Józefowa wielokrotnie dochodziło do potyczek oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskimi. W największej z nich w lesie Dębowce, 24 kwietnia 1863 roku zginęło 28 powstańców, a wśród nich utalentowany młody poeta Mieczysław Romanowski. Dziś jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Józefowie, a w jednej z sal jest izba pamięci poświęcona poecie. Kilka lat po upadku powstania, w 1870 roku Józefów utracił prawa miejskie, co spowodowało zahamowanie rozwoju miasta.
Kolejny okres rozkwitu gospodarczego przypadł na okres dwudziestolecia międzywojennego. Wyrazem tego było podwojenie liczby mieszkańców, z 1344 w 1921 roku do blisko 3000 w 1939 r. Nadal większość mieszkańców stanowili Żydzi. Rozwijały się organizacje społeczno-polityczne. Miasto stało się prężnym ośrodkiem handlowo-rzemieślniczym.

Okres II wojny światowej był katastrofą dla mieszkańców Józefowa oraz ich miasta. Hitlerowskie ?ostateczne rozwiązanie sprawy żydowskiej spowodowało, że tylko jeden z mieszkańców Józefowa pochodzenia żydowskiego przeżył wojnę, a Żydzi stanowili przecież 70% ogólnej liczby mieszkańców. Najtragiczniejszy był dzień 13 lipca 1942 roku, kiedy to u stóp "Winiarczykowej Góry" hitlerowcy rozstrzelali 1500 mieszkańców pochodzenia żydowskiego. Tragiczny los nie oszczędził również mieszkańców narodowości polskiej. Wielu spośród nich należało do oddziałów partyzanckich i stawiało czynny opór okupantowi. Konsekwencją tego były liczne represje okupanta dotyczące miejscowej i okolicznej ludności.

Najbardziej spektakularne to :

1. pacyfikacja Pardysówki (obecnie w granicach Józefowa),
2. bitwa o Józefów ,
3. niemiecka operacja określona kryptonimem "Sturmwind".

Ad. 1.
29 marca 1943 dokonano pacyfikacji Pardysówki, którą całkowicie spalono, na miejscu zabito 32 osoby, a większość z pozostałych przy życiu mieszkańców wywieziono do obozu w Zamościu.

Ad 2.
Józefów, uważany przez Niemców za centrum ruchu oporu był wielokrotnie bombardowany, a 1 czerwca 1943 hitlerowcy podjęli próbę jego pacyfikacji, nieudaną dzięki brawurowej akcji oddziałów Armii Krajowej, które po całodziennej bitwie wyparły Niemców z miasta. W tym czasie tereny Józefowa i jego okolic nazywane były "Republiką Józefowską".

Ad 3.
18 czerwca 1944 r. hitlerowcy w liczbie 30 tysięcy żołnierzy rozpoczęli 10 dniową operację wojskową mającą na celu zlikwidowanie oddziałów partyzanckich działających w okolicach Józefowa. Operacja pochłonęła życie setek partyzantów, tylko nielicznym udało się wydrzeć z okrążenia. Do tych nielicznych należał por. Konrad Bartoszewski pseudonim "Wir", józefowianin, jeden z najwybitniejszych partyzanckich dowódców działających na zamojszczyźnie. Jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Górecku Starym.

Lata powojenne to powolny i długotrwały okres wychodzenia z zapaści spowodowanej wojną, o czym świadczy tempo przyrostu liczby mieszkańców z 953 w 1951 roku, 1400 w 1973 by w 1989 roku osiągnąć liczbę 3000. O zaangażowaniu mieszkańców w rozwój miasta świadczy fakt, że właśnie w Józefowie powstała pierwsza szkoła średnia, utworzona od podstaw w wyzwolonej Polsce, w której zajęcia lekcyjne rozpoczęły się już 15 października 1944 roku. W dużej mierze również dzięki zaangażowaniu mieszkańców Józefów odzyskał prawa miejskie w 1988 r. i dziś nadal pełni rolę, jaką widział dla niego Tomasz Józef Zamoyski znaczącego ośrodka administracyjnego, handlowego i kulturalnego w tej części Roztocza.




Odsłon: 14014

Copyright © 2006 LubelskieOnline.pl


ssssss